Historiek

Specifieke projecten die inspelen op tekorten in het zorgaanbod kunnen via innovatieve projecten levenskansen krijgen. In maart 2004 schoot een praktijkproefproject in de stad Antwerpen, met de steun van de provincie en de minister Welzijn, uit de startblokken.

Het provinciebestuur ondersteunde eveneens een doctoraatsonderzoek van de Universiteit Antwerpen naar de mogelijkheden van het aanbieden van nachtzorg 2005.

Nachtzorg Antwerpen was een feit en kon haar werking uitbreiden over het volledige arrondissement.

In 2008 zag Nachtzorg Kempen het licht en biedt in het volledige arrondissement Turnhout nachtzorg aan.

Eind 2009 werd er een stuurgroep Nachtzorg Mechelen opgericht. Op 1 maart 2010 werd met de uitbreiding van het aanbod naar de regio Mechelen, de Provincie Antwerpen de eerste provincie zijn die in elke regio dit nieuwe zorgaanbod aanbiedt.

Graag nemen wij u mee in het concrete verhaal van Nachtzorg Antwerpen, Nachtzorg Kempen en Nachtzorg Mechelen.

Nachtzorg in de Provincie Antwerpen

Nachtzorg is voor de cliënt en de mantelzorger een bijkomende, wellicht ultieme, ondersteuning in de thuiszorg. Nachtzorg geeft de mogelijkheid aan zorgbehoevenden om kwalitatief thuis te verblijven en geeft de mantelzorger een noodzakelijke ademruimte. Het kunnen terugvallen op Nachtzorg gedurende 3 dagen per week blijkt van grote betekenis te zijn voor de mantelzorger. Het lijkt een kantelmoment in de zorg te zijn, dat van essentieel belang is om de zorgbalans weer naar een positief evenwicht te laten overhellen. Goed dat Nachtzorg niet aan te veel regels gebonden is en zich in grote mate aan de vraag kan aanpassen qua intensiteit en duur.

Zeven dagen op zeven, ook op zon- en feestdagen, non-stop de nacht door van 22.00u tot 07.00u, worden zorgbehoevende mensen (en hun mantelzorg) van nachtzorg voorzien. En dit voor enkele nachten per week, afhankelijk van de mogelijkheden op die moment. De personen die bereikt worden zijn chronisch zieken, personen met dementie of wie in een palliatieve thuiszorgsituatie beland is. De gebruikers betalen een deelname van 36 euro per nacht. Hiervan kunnen zij bij hun ziekenfonds tot 50% tussenkomst krijgen. Hulpverlening op maat wordt nagestreefd door, afhankelijk van de thuissituatie, verschillende zorgvormen aan te bieden: nachtzorg met polyvalent verzorgenden, nachtoppas met geschoolde vrijwilligers, nachthotel als tijdelijke nachtzorg in een residentiële omgeving. Tijdens de nacht is er stand-by van nachtverpleging. Medewerkers kunnen in noodsituaties tijdens de nacht een verpleegkundige van het Wit-Gele Kruis of van vzw Ispaham raadplegen of oproepen.

Nachtzorg in Antwerpen

Nachtzorg maakt aanspraak op een kwalitatief en integraal zorgaanbod, op maat van de hulpvragen. Drie coördinatoren doen alle intakes ‘ten huize van’ en begeleiden alle medewerkers. Medewerkers, professionelen (41) en vrijwilligers (55) krijgen een degelijke opleiding en ondersteuning. Ook het Nachthotel, waar de nacht op een kamer in een woon- en zorgcentrum wordt doorgebracht, hoort volledig in deze formule. De kwaliteit wordt bewaakt door de deelnemende organisaties, en door het partnership met de Palliatieve Hulpverlening Antwerpen en het Expertisecentrum voor dementie. Bij onvoorziene zorgen kunnen zij bovendien beroep doen op verpleegkundige bijstand van het Wit-Gele Kruis, in overleg met de eventuele dagverpleging.

De 21 partners delen daartoe middelen, tijd, medewerkers en kennis. Nachtzorg Antwerpen vond en vindt bij de Provincie Antwerpen van in het prille begin een solide partner. Sinds half 2008 werkt Nachtzorg in het volledige arrondissement Antwerpen. Van Boom tot Essen en van Zandhoven tot Zwijndrecht. Nachtzorg Antwerpen kende in 2008 een uitbreiding zowel op gebied van regio, cliënteel en personeel.

Het arrondissement Antwerpen wordt ondertussen met 41 verzorgenden en 55 vrijwilligers voorzien van Nachtzorg. In 2019 bestaat Nachtzorg Antwerpen 15 jaar en blijft het toch noodzakelijk te werken aan naambekendheid bij mogelijke cliënten en doorverwijzers. De meeste doorverwijzingen komen van de palliatieve netwerken, de thuiszorgdiensten, de mutualiteiten, thuisverpleging, het expertisecentrum dementie en de sociale diensten van ziekenhuizen, huisartsen, OCMW,…

Er is een grote tevredenheid bij de gebruikers en mantelzorgers. Het is opvallend dat deze tevredenheid ook bij de verzorgenden en vrijwilligers sterk uitgesproken is. De medewerkers getuigen van een grote motivatie en blinken uit in samenwerking en flexibiliteit. Dit zijn de sleutels tot het succes van Nachtzorg, die zich ook vertalen in de aanwezigheid van de talrijke en uiteenlopende partnerorganisaties in onze enthousiaste stuurgroep.

Nachtzorg Antwerpen, de centrale telefoon 03 220 17 77 voor heel het arrondissement Antwerpen, gesteund door ruim 20 sociale organisaties... het moet elke dag en nacht verdiend worden!

Nachtzorg in de Kempen

Het project nachtzorg Kempen groeide vanuit de werking van het SIT Arr. Turnhout. Aanvankelijk werden er enkel nachten bij de gebruikers thuis gepresteerd door de inzet van vrijwilligers. Hier bleek al snel een grote nood aan ondersteuning, vorming, begeleiding,… We konden aan deze terechte vragen in belangrijke mate tegemoet komen dankzij een financiële ondersteuning van het provinciebestuur. De groep vrijwilligers werd samengebracht en kreeg een vormingsaanbod op maat. Om nieuwe mensen te werven werd jaarlijks een opleiding tot “vrijwilliger in de nachtzorg” opgezet. De werkgroep nachtzorg binnen het SIT nam hier opnieuw het voortouw.

Evaluatie van het project maakte duidelijk dat:

de nood aan nachtzorg in schril contrast stond met het beperkte aanbod,
niet alle situaties in aanmerking kwamen voor de inzet van vrijwilligers. De inzet van andere zorgverleners (verzorgenden, verpleegkundigen) leek hier meer aangewezen,
ondanks de ondersteuning het zeer moeilijk was om het aantal vrijwilligers op peil te houden.

Na een oproep vanuit de Raad van Bestuur van het SIT zaten de Diensten voor Gezinszorg rond de tafel. Vooral de vertegenwoordigers van de huisartsenkringen waren vragende partij om de werking uit te breiden met de inzet van verzorgenden.

Twintig partners actief in de eerstelijnszorg van het arrondissement onderschreven een samenwerkingsprotocol om nachtzorg in de Kempen verder uit te bouwen. We vonden inspiratie in de concrete werking van het nachtzorg initiatief in Arr. Antwerpen. Ook in ons project delen de participanten de overtuiging dat slechts door het samenbrengen van de middelen en de mankracht een initiatief van enige omvang mogelijk is. De vormingsavond “met zicht op de nacht” op datum van 16 oktober 2008 betekende de officiële start van de verruimde werking. Opnieuw was de provincie daar om het project te ondersteunen.

Doorheen de jaren zijn we erin geslaagd om de cliënten en hun mantelzorgers te ondersteunen om de zorg thuis dragelijk en mogelijk te maken. Vanwege de grote nood, is onze werking wel sterk uitgebreid. Nachtzorg Kempen heeft momenteel ongeveer 34 verzorgenden die voor de cliënten paraat staat en we kunnen rekenen op een 20-tal vrijwilligers die steeds hun beste beentje voorzetten tijdens de nacht. De goede en vlotte samenwerking met de verschillende partners, de verzorgende en onze vrijwilligers zorgt ervoor dat we een meerwaarde kunnen betekenen in het zorglandschap.

Nachtzorg in Mechelen

Nachtzorg Mechelen is een heel pril verhaal. Op één maart 2010 wordt hier de eerste nacht hulp gegeven. De opstart is anders dan in Antwerpen en Kempen, maar dat wordt op andere wijze goedgemaakt.

Nachtzorg is van iedereen en voor iedereen. Alle organisaties en partners die meewerken mogen de pluim op hun hoed steken. Organisatorisch draait het model echter op de subsidies ‘diensten Gezinszorg’ van de Vlaamse Gemeenschap. De technische details gaan we u besparen, maar het effect is dat vanwege de huidige regelgeving, het aantal uren dat een dienst kan presteren buiten de daguren beperkt zijn. Met andere woorden, grotere diensten kunnen meer uren inzetten dan kleinere diensten gezinszorg. Om nachtzorg onder dit systeem te organiseren, kan je dus best samenwerken. Omdat de grotere diensten gezinszorg uiteindelijk over de volledige provincie actief zijn, lag het voor de hand om in Mechelen met dezelfde partners van start te gaan. Er komen bij Nachtzorg Kempen en Antwerpen stilaan meer vragen uit Mechelen en omstreken toe. Langer wachten was geen optie.

Maar er is meer. Vermits thuiszorg zich dicht bij huis afspeelt, mag een initiatief niet te groot zijn. De wetgever weet dat ook en legde in de regelgeving Vlaamse zorgregio’s vast. Op termijn zal ook Nachtzorg, net als de SEL’s, samenwerkingsinitiatieven eerstelijnsgezondheidszorg, diensten thuiszorg, thuisverpleging, woonzorgcentra,… zich min of meer aan deze regio’s conformeren. Om kort te gaan, zowel vanuit de regelgeving, maar eerst en vooral vanuit de praktijkervaring, wil Nachtzorg Mechelen vanuit een eigen stuurgroep met lokale partners de nachtzorg gaan organiseren. Daarin krijgen ook de organisaties die zorgend vrijwilligerswerk aanbieden en als oppasdienst voor chronisch zieken erkend zijn, hun terechte plaats, net als in Antwerpen en Kempen. In sommige situaties is er meer nood aan oppas dan aan zorg. Dat kan dus beter met geschoolde vrijwilligers ingevuld worden.

Alle OCMW’s, huisartsenkringen, apothekers, thuisverpleegkundigen, palliatieve netwerken, expertisecentra dementie, woonzorgcentra, diensten gezinszorg, ziekenfondsen, kinesisten, sociale diensten van ziekenhuizen, oppasdiensten en mantelzorgverenigingen… moeten gewoonweg deel gaan uitmaken van het netwerk Nachtzorg Mechelen. Daar wordt de komende maanden werk van gemaakt.

Aanvankelijk werd Nachtzorg Mechelen georganiseerd door zowel Nachtzorg Kempen als Nachtzorg Antwerpen. In 2016 waren er echter voldoende prestaties en structuur om Nachtzorg Mechelen een eigen entiteit te laten zijn. Vanaf toen was Nachtzorg Mechelen zelfstandig.

Besluit

Nachtzorg heeft een nieuwe zorgvorm ontwikkeld. Het haalde zijn expertise bij de diensten gezinszorg, oppas, thuisverpleging, woonzorgcentra, palliatieve netwerken en de dementienetwerken. De integratie van al deze partners waarborgt een permanent en een kwalitatief sterk zorgaanbod, zoveel als mogelijk op maat van de gebruiker.